Władza rodzicielska nad dzieckiem
Co to jest władza rodzicielska?
Władza rodzicielska to uprawnienia i obowiązki rodziców względem dziecka. Należą do nich w szczególności obowiązek wychowania dziecka, reprezentowania go oraz sprawowania opieki nad nim oraz jego majątkiem. Rodzic posiadający pełną władzę rodzicielską podejmuje wszelkie decyzje dotyczące losów dziecka. Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Powstaje ona z chwilą narodzin dziecka, a kończy się wraz z uzyskaniem przez dziecko pełnoletniości. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice nie są znani, dla dziecka ustanawia się opiekę.
Zakres władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak wymaga tego dobro dziecka. W ramach wykonywania władzy rodzicielskiej, rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz przygotować je należycie do pracy, odpowiednio do jego uzdolnień. Jednocześnie należy pamiętać, że osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych (art. 96¹ kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom to wspólnie decydują oni o sprawach dziecka. Jednakże, w braku porozumienia rodziców o istotnych sprawach dziecka, rozstrzyga o nich sąd opiekuńczy.
Władza rodzicielska a alimenty i kontakty z dzieckiem
Kwestia władzy rodzicielskiej rodzica nie ma bezpośredniego wpływu na jego kontakty z dzieckiem oraz obowiązek alimentacyjny. Nawet bowiem rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu jest zobowiązany do alimentacji dziecka. Ponadto, rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej zachowuje prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że sąd wyda zakaz takich kontaktów ze względu na dobro dziecka. Dziecko zachowuje także prawo do dziedziczenia po rodzicu pozbawionym władzy rodzicielskiej. Są to więc sprawy niezależne od siebie.
Pomoc w wykonywaniu władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej (np. MOPS) są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzeba do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. Przykładowo, rodzice mogę zostać wysłani na warsztaty edukacyjne (warsztaty umiejętności wychowawczych). W określonych sytuacjach, może także zostać im przydzielony asystent rodziny.
Jeżeli zaś dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy może wydawać odpowiednie zarządzenia (art. 109 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Ich celem jest przede wszystkim zapewnienie prawidłowej opieki i należyte wychowanie dziecka. W ramach takich zarządzeń, sąd może np.
- zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania,
- skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, lub innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
- skierować rodziców na terapię rodzinną,
- określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców wykonywane bez zezwolenia sądu,
- poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
- zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub innej instytucji.
Władza rodzicielska – jej zawieszenie, ograniczenie, pozbawienie
Najostrzejszym środkiem ingerencji sądu w sferę władzy rodzicielskiej jest pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej. Orzeczenie sądu pozbawiające rodzica władzy rodzicielskiej nie zmierza do jego ukarania, lecz ma na celu ochronę interesów dziecka. Mniej dolegliwą sankcją jest ograniczenie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie. Stopień ingerencji sądu zależy jednak od indywidualnej oceny sytuacji rodzinnej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest uzależnione od wcześniejszego ograniczenia czy zawieszenia władzy rodzicielskiej.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej, jej ograniczenie lub zawieszenie może nastąpić w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa lub w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka. W okresie późniejszym, orzeczenie takie może zostać zmienione jeżeli będzie wymagało tego dobro dziecka.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej
Warto wiedzieć, że władza rodzicielska nie jest odbierana lub ograniczana raz na zawsze. Jeżeli ustaną przyczyny, dla których sąd odebrał władzę rodzicielską lub ją ograniczył, może ona zostać przez sąd przywrócona. Podobnie się dzieje w przypadku zawieszenia wykonywania władzy rodzicielskiej. Zawieszenie takie zostanie uchylone gdy ustanie jego przyczyna.
Warto także wiedzieć, że postępowania dotyczące władzy rodzicielskiej mogą być wszczynane na wniosek lub przez sąd z urzędu.
