Pozbawienie władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najsurowszym środkiem ingerencji w jej sprawowanie. Rozstrzygnięcie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej może zapaść w wyroku rozwodowym.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej. Czym jest władza rodzicielska?
Jak pisałam już wcześniej, władza rodzicielska jest to ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka. Należy do nich przede wszystkim obowiązek wychowywania dziecka, reprezentowania go oraz sprawowania opieki nad nim i jego majątkiem. Jeśli jej wykonywanie napotyka na trwałe lub czasowe przeszkody, konieczna jest interwencja sądu. W przypadku rozwodzących się małżonków, którzy posiadają wspólne małoletnie dzieci, sąd zawsze orzeka w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej przez sąd jest najsurowszym środkiem ingerencji w jej sprawowanie.
Pamiętaj, że:
Rodzic może zostać pozbawiony władzy rodzicielskiej wyłącznie nad dzieckiem małoletnim.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
O pozbawienie władzy rodzicielskiej nad małoletnim można wnioskować już w pozwie rozwodowym. O pozbawienie władzy rodzicielskiej można także wystąpić w trakcie małżeństwa lub po jego rozwiązaniu. Należy to czynić zawsze wtedy, gdy są ku temu przesłanki.
Jeśli postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest samoistnym postępowaniem to pamiętajmy, że może ono zostać wszczęte na wniosek, jak również z urzędu. Sąd z urzędu może wszcząć postępowanie, gdy uzyska informacje, że dobro dziecka jest zagrożone. Informacją taką może być np. zawiadomienie dokonane przez placówkę edukacyjną, do której uczęszcza dziecko, przez MOPS, Policję, kuratora lub inne podmioty, które mają w tym zakresie wiedzę. Wówczas, sądem właściwym do prowadzenia postępowania o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest sąd rodzinny miejsca zamieszkania dziecka.
Kiedy sąd orzeka o pozbawieniu władzy rodzicielskiej?
Zgodnie z art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd orzeka o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywania z powodu trwałej przeszkody (np. przewlekła ciężka choroba rodzica, umieszczenie rodzica w odpowiednim zakładzie leczniczym, rodzic zaginął lub wyjechał za granicę na stałe, odbywa długą karę pozbawienia wolności),
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. bicie dziecka, nadmierne karcenie, zmuszanie do ciężkiej pracy, rozpijanie, wykorzystywanie seksualne, wykorzystywanie dziecka do działań przestępczych, namawianie dziecka do popełniania przestępstw, wychowywanie dziecka we wrogości do drugiego z rodziców),
- rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka (np. zaniedbywanie dzieci, porzucenie dzieci, głodzenie, nałogi rodzica, jego rozwiązły tryb życia, uprawianie przestępczego procederu np. utrzymywanie się z kradzieży, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych; doprowadzenie, przez brak dbałości, do nagannego zachowywania się dziecka w szkole i do braku jego postępów w nauce, akceptacja nagannych zachowań dziecka),
- rodzice trwale nie interesują się dzieckiem (w szczególności po uprzednim umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej).
Przeszkoda trwała to taka, która według rozsądnego przewidywania będzie istniała przez długi czas, nie dający się z góry ustalić albo wprawdzie możliwy do przewidzenia, ale obejmujący długi okres, z reguły wieloletni. Wyjątkowo, trwałą przeszkodą może być także sytuacja, gdy rodzice przebywają razem z dzieckiem, ale np. z powodu ciężkiej choroby w ogóle nie są w stanie wykonywać władzy rodzicielskiej. Jednak, w takich sytuacjach, rozwiązaniem może okazać się zawieszenie władzy rodzicielskiej.
WAŻNE!
W razie przeszkody przemijającej istnieje podstawa do zawieszenia wykonywania władzy rodzicielskiej. Zawieszenie władzy rodzicielskiej zostanie uchylone gdy ustanie jego przyczyna.
Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma prawa sprawować pieczy nad dzieckiem i jego majątkiem, nie reprezentuje dziecka i go nie wychowuje. Nie może decydować o miejscu zamieszkania dziecka, wyborze szkoły czy sposobie leczenia. Nie ma również głosu w innych sprawach dziecka, np. takich jak wyrobienie paszportu, wyjazdu za granicę.
Należy jednak wiedzieć, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem nie ma wpływu na obowiązki alimentacyjne rodzica względem dziecka. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu jest zobowiązany do płacenia alimentów na dziecko. Dziecko zachowuje także prawo do dziedziczenia po rodzicu pozbawionym władzy rodzicielskiej.
Ponadto, rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej ma prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem. Wyjątek stanowią sytuację, gdy sąd tego prawa pozbawił rodzica.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym
Jak wskazałam już powyżej, pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone w wyroku orzekającym rozwód. Sąd może wydać takie rozstrzygnięcie także w wyroku orzekającym separację albo unieważnienie małżeństwa. Przewiduje to wprost art. 112 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dopuszczalność taka wynika także z ogólnej normy art. 58 §1 KRiOp. według której sąd orzekając rozwód „rozstrzyga o władzy rodzicielskiej„. Co ważne, w świetle art. 58 §1 KRiOp. sąd może także orzec ograniczenie tej władzy, a także orzec o jej zawieszeniu. przywróceniu, jeżeli małżonkowie (lub jeden z nich) byli poprzednio tej władzy pozbawieni. Może także nakazać wydanie dziecka przez jednego z rodziców. Sąd rozwodowy może więc wydać każde orzeczenie dotyczące władzy rodzicielskiej.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej odnosi się do konkretnego dziecka
W doktrynie prawa rodzinnego zgodnie przyjmuje się, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru generalnego. Odnosi się do określonego dziecka lub do określonych dzieci. Dlatego, może być orzeczone tylko co do niektórych dzieci, jeżeli co do pozostałych, stan faktyczny takiego rozstrzygnięcia nie wymaga.
Pamiętaj, aby doszło do pozbawienia władzy rodzicielskiej, zaniedbywania rodzica muszą być zakwalifikowane jako rażące, poważne. Jeśli zaś są to zaniedbania o mniejszym ciężarze, pozbawienie władzy rodzicielskiej jest możliwe gdy nabierają cech uporczywości i niepoprawności.
Zmiana wyroku rozwodowego w zakresie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie następuje na zawsze. Jest to sytuacja odwracalna.
Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku orzekającym rozwód. Dotyczy to także orzeczenia o separacji, o unieważnieniu małżeństwa, wyroku ustalającego pochodzenie dziecka (art. 106 KRiOp.).
Ponadto, w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić (art. 111 §2 KRiOp.). Postępowanie w sprawie przywrócenia władzy rodzicielskiej może zostać wszczęte przez sąd opiekuńczy z urzędu.
