Niewątpliwie, rozwód rodziców to czas zmian także dla ich dzieci. To czas podejmowania wielu trudnych decyzji dotyczących istotnych spraw rodziny. Rozwodzący się małżonkowie powinni między innymi ustalić, z którym z rodziców zamieszka ich dziecko. W braku takiego porozumienia, o miejscu zamieszkania dziecka rozstrzygać będzie sąd. Co istotne, wpływ na ustalenie miejsca zamieszkania dziecka, będzie miało rozstrzygnięcie w zakresie władzy rodzicielskiej.
Zakres władzy rodzicielskiej ma wpływ na miejsce zamieszkania dziecka
Oczywiście, w wyroku rozwodowym sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Orzeczenie o władzy rodzicielskiej jest obowiązkiem sądu. Podczas gdy, nie zawsze sąd ma ustawowy obowiązek określenia miejsca zamieszkania dziecka w wyroku rozwodowym. Przede wszystkim, wszystko zależy od tego, komu przysługuje władza rodzicielska lub od tego czy rodzice dojdą do porozumienia w zakresie tego, z którym z rodziców dziecko będzie mieszkać po rozwodzie.
Praktyka
W praktyce, nawet w przypadku braku ustawowego obowiązku, sądy zamieszczają w wyroku rozstrzygnięcie w przedmiocie miejsca zamieszkania dziecka, aby usunąć wszelkie wątpliwości.
Gdzie jest miejsce zamieszkania dziecka
Zgodnie z art. 28 kodeksu cywilnego można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania, a miejscem tym jest miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 kc). W przypadku dziecka jego miejscem zamieszkania jest miejsce zamieszkania rodziców, albo jednego z nich.
Natomiast, w świetle art. 26 §1 kc miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest każdorazowe miejsce zamieszkania jego rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Miejscem zamieszkania rodziców (rodzica) jest miejscowość, w której przebywają oni z zamiarem stałego pobytu.
Przede wszystkim, miejscem zamieszkania jest miejscowość, a nie dokładny adres.
Miejsce zamieszkania dziecka po rozwodzie
Oczywiście, sprawa jest prosta jeżeli rodzice mieszkają razem i obojgu przysługuje władza rodzicielska. Nie ma także wątpliwości w sytuacji, gdy władzę rodzicielską sprawuje tylko jedno z rodziców. Jednak co w sytuacji, gdy po rozwodzie władza rodzicielska zostaje przyznana na równi obojgu rodzicom, którzy z oczywistych względów nie mieszkają razem?
Niewątpliwie, jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli jednak dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd. Podobnie, w przypadku, gdy rozwodzący się rodzice nie będą w stanie porozumieć się co do miejsca zamieszkania dziecka, to o jego miejscu zamieszkania będzie rozstrzygać sąd. Nierzadko, po uzyskaniu przez sąd opinii Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (OZSS).
Przeczytaj także: http://wygrajrozwod.pl/7-najwazniejszych-informacji-o-badaniu-ozss-opiniodawcze-zespoly-specjalistow-sadowych/
Sąd rozstrzygając o miejscu zamieszkania dziecka nie wskazuje konkretnego adresu, pod którym dziecko ma przebywać. W praktyce, zapis w wyroku brzmi następująco: „miejscem zamieszkania dziecka będzie każdorazowe miejsce zamieszkania jego matki/ojca”.
Miejsce zamieszkania dziecka a miejsce pobytu dziecka
Od miejsca zamieszkania dziecka – które powinno być jedno – należy odróżnić miejsce pobytu dziecka, czyli miejsce jego faktycznego przebywania.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to wspólnie decydują oni o miejscu pobytu dziecka. Gdy nie jest możliwe pomiędzy nimi porozumienie w tym zakresie, o miejscu pobytu decyduje sąd.
W znaczeniu prawnym, miejsce zamieszkania dziecka i miejsce pobytu dziecka to tzw. istotne sprawy dziecka. Zgodnie z art. 97 §2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd.
Miejsce zamieszkania dziecka a opieka naprzemienna
Opieka naprzemienna wciąż budzi mieszane uczucia, wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie. Choć opieka naprzemienna jest ustalana coraz częściej, to jednak wciąż brak jednolitej praktyki, jak w takiej sytuacji ustalać miejsce zamieszkania dziecka. Formalnie bowiem miejsce zamieszkania może być jedno. Jego ustalenie wynika z potrzeby przyjęcia jednego centrum życiowego dziecka. Zatem, nawet w przypadku opieki naprzemiennej, należy ustalić, czy miejsce zamieszkania będzie przy matce, czy też przy ojcu. W skali kraju, rozstrzygnięcia w tym zakresie zdarzają się bardzo różne.
W doktrynie przyjmuje się, że opieka naprzemienna polega na cyklicznej zmianie miejsca pobytu dziecka pomiędzy rozwiedzionymi rodzicami. Nie jest zaś zmianą miejsca zamieszkania.
Wyjazd dziecka za granicę
Problem miejsca pobytu dziecka bardzo często pojawia sie w przypadku wyjazdu dziecka za granicę. Zdarza się, że rodzic, u którego dziecko na stałe nie przebywa, sprzeciwia się takim wyjazdom. Co wtedy?
Jeżeli w wyroku rozwodowym wykonywanie władzy rodzicielskiej zostało powierzone jednemu z rodziców, a władza rodzicielska drugiego z rodziców została ograniczona do określonych praw i obowiązków, to uprawnienia i obowiązki względem dziecka określa wyrok. Prawa i obowiązki rodzica, którego władza rodzicielska została w ten sposób ograniczona powinny być szczegółowo wymienione. Jeżeli wśród nich nie znajduje się uprawnienie do współdecydowania o wyjeździe dziecka za granicę, to rodzic, któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej może decydować o wyjeździe samodzielnie. Zatem, o ile to możliwe – warto dopilnować, by wśród praw i obowiązków rodzica, którego władza rodzicielska jest w ten sposób ograniczana, był zapis o prawie decydowania o wyjazdach zagranicznych.
Zgoda sądu
Jeżeli wykonywanie władzy rodzicielskiej zostało powierzone obojgu rodzicom, to wówczas taki wyjazd zagraniczny wymaga zgody obojga rodziców. W braku porozumienia rodziców, o wyjeździe dziecka może rozstrzygnąć sąd. Jeśli jednak chodzi o wakacyjne wyjazdy, szybkie uzyskanie zgody sądu może być trudne, a nawet niemożliwe. Zatem, o zgodzie rodzica na wyjazd zagraniczny dziecka należy pomyśleć już zawczasu.
Czy sąd bierze pod uwagę zdanie dziecka?
Z tym bywa różnie. Często rodzice uważają, że wiedzą, czego dziecko chce – bo mu to powiedziało. Jednak zdaniem psychologów prawda jest taka, że dzieci mówią to, co rodzice chcą usłyszeć i mają poczucie konfliktu lojalnościowego. To dla nich trudne i nie chcą ranić żadnego z rodziców.
W sprawach o rozwód lub separację nie ma praktyki słuchania dzieci w zakresie tego, z którym z rodziców chciałoby mieszkać po rozwodzie. W przypadku sporu rodziców, z którym z nich dziecko ma mieszkać po rozwodzie, zwykle sąd przeprowadza dowód z opinii biegłych – Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (OZSS). Z treści takiej opinii wynika, z którym z rodziców dziecko jest silniej związane albo który z rodziców daje lepsze gwarancje prawidłowego wykonywania pieczy nad dzieckiem. Praktyka sądowa pokazuje, że w większości przypadków wnioski takiej opinii są przesądzające.
Zmiana prawomocnego orzeczenia w zakresie miejsca zamieszkania dziecka
Pamiętajmy, że ustalone w wyroku rozwodowym miejsce zamieszkania dziecka nie jest ustalane jeden raz na zawsze. Zmiana prawomocnego orzeczenia w zakresie miejsca zamieszkania dziecka jest możliwa (art. 577 kpc). Orzeczenie w tym przedmiocie nie korzysta z tzw. „powagi rzeczy osądzonej”. Oznacza to, że zawsze wtedy, gdy zmianie ulegną okoliczności faktyczne, które legły u podstaw takiego rozstrzygnięcie, a także w przypadku, gdy wymaga tego dobro dziecka, możliwa będzie zmiana orzeczenia.
W praktyce zdarzają się sytuację, gdy dziecko, którego miejsce zamieszkania było ustalone przy matce, zaczyna mieszkać z ojcem, lub odwrotnie. Wówczas, aby sformalizować ten stan, należy wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem. Konsekwencją zmiany orzeczenia w zakresie miejsca zamieszkania dziecka będzie możliwość wystąpienia do sądu także o zmianę orzeczenia w zakresie alimentów.
